آجرکاری
آجرکاری
آجرکاری یکی از تخصص های اصلی معماران ایرانی از قدیم می باشد که توجه اکثر افراد را در این زمینه به خود جذب نموده است. در معماری ایرانی ، آجر تنها پرکننده جرز ها و پوشاننده حجم ها و جداکننده آن ها از یکدیگر نیست! بلکه به عنوان یک عنصر کامل در معمارى ایران بکار رفته است. اولین شیوه تهیه خشت مربوط به سال هاى پیش از هزاره ششم است. از آثار مشهور تپه حسنلو را مى توان نام برد که از خشت خام به طور وسیع استفاده شده است. بکارگیرى آجر در شوش و تپه سیلک کاشان نیز نشان دهنده استفاده از این عنصر در زمان خود است. در معبد چغازنبیل نیز به آجرهایى بر مى خوریم که به عنوان کتیبه به دیوار ها نصب شده اند. ساکنان سرزمین ایران نقش تعیین کننده اى در پیشبرد بکار گرفتن فن آجر داشته اند. در ادامه با دیساتک همراه باشید تا از مزایا و تاریخچه آجرکاری مطلع شوید..
آشنایی بیشتر با انواع و اصول آجرکاری
آجر به تنهایى یک قالب شکل دهنده است و در حد یک وسیله مجرد ، هر دانه اش به کار گرفته مى شود. آجر به عنوان یک عنصر تزئینی ، کارآیى آن را دارد که با تمامى عناصر تشکیل دهنده یک معمارى بیامیزد و یا به شکل یک عنصر مجرد تزئینى جلوه گرى کند.
کاربرد آجرکاری در صنعت نمای ساختمان
از آجر در پوشش گنبد ها مانند : گنبد نظام الملک و تاج الملک ؛ در گوشواره یا طاق روى گوشه مثل تالار مربع مسجد جامع اردستان ، مقرنس مثل برج طغرل و گنبد على استفاده مى شود. از دیگر موارد تزئینات آجرى در دوران شکوفایى آن ، نماسازى و بکارگیرى انواع ترکیبات این عنصر در چارچوب و قالب یک هندسه بسیار ساده اما غنى مى‌باشد. از نمونه هاى برجسته آن برج‌هاى خرقان در نزدیکى قزوین و برج شبلى در دماوند است.
از دیگر موارد تزئینات آجرى در دوران شکوفایى آن ، نماسازى و بکارگیرى انواع ترکیبات این عنصر در چارچوب و قالب یک هندسه بسیار ساده اما غنى مى باشد. از نمونه هاى برجسته آن برج هاى خرقان در نزدیکى قزوین و برج شبلى در دماوند است.
آجر کاری سنتی
شکل عمومى آجرهایى که در طى دوران هاى مختلف بعد از اسلام در بناها بکار گرفته شده ، عبارت است از چهار گوش یا مربع در اندازه های متنوع در دوره ایلخانى آجرها از جهت رنگ متوع بودند. و رنگ هاى زرد کمرنگ ، زرد گل اخرایی ، زرد مایل به قرمز ، قرمز تیره و خاکى در آن ها دیده مى شود. آجر مستطیل در پیش از اسلام رواج کامل داشت اما بعد از اسلام بیشتر آجرها مربع بودند.
نحوه آجر چینی در نمای ساختمان
هنر چیدن آجر ها را در بنا ها به منظور عرضه نماهاى تزئینى متناسب با شکل و هیئت کلى بنا آجرکارى مى نامند. آثار گوناگون معمارى به جاى مانده از دوران هاى مختلف بعد از اسلام ایران شاهد نمونه هاى پرارزش از هنر استادکاران ایرانى در آفرینش سطحه هاى آجرى در زیباترین طرح ها و تناسب هاى زیبا و موزون است. معماران و بنایان هنرآ‌فرین ایرانى به گواهى آثار برجاى مانده از سده چهارم هجرى به بعد ، در زمینه آجرکارى شیوه هاى گوناگونى را آزموده اند که در چند گروه تقسیم مى شود : رگ چینى ، گل اندازى ، گره سازى ، آجرکارى رنگى ، آجرکارى خفته و رفته ، خوون چینى ، آجرکارى با آجر هاى ترئینى نقش‌‌‌دار.
آجرکارى با ترکیب آجر هاى یک رنگ و ایجاد و ایجاد طرح ها و نقش هاى مختلف در سطحى صاف را با نام رگ چین نام برده اند. در گل‌اندازی ، در موقع رگ چین کردن آن را به صورتی مى چینند که از ترکیب آن ها گل هاى مختلف بدست آید.
آشنایی با آجرکاری رنگی
در آجرکارى رنگی ، از آجرهایى با رنگ هاى مختلف و به شیوه مسطح ، طرح هاى گوناگون ایجاد مى کنند. از این شیوه نمونه هایى در شاهچراغ (شیراز) ، مسجد وکیل شیراز ، سید علاءالدین حسین (شیراز) دیده مى‌شود. در این شیوه تنوع نقش بسیار است و امکان نام بردن آنها نیز وجود ندارد. آجرکارى خفته و رفته روشى است که آجرچینى از مایه صاف و مسطح خارج گردیده و با قرار دادن آجرها در سطح هاى مختلف به صورت برجسته و فرو رفته طرح هایى ایجاد مى کنند که با ایجاد سایه روشن جلوه خاصى به بنا بخشیده مى شود. از این شیوه با عنوان (هشت و گیر) نیز یاد مى شود. در خوون چینی ، گونه خاصى از آجرکارى در مایه خفته و رفته و گره چینى بکار برده مى شود که در شوشتر و دزفول رواج فراوان داشته است.
کاربرد آجر در نمای ساختمان چیست؟
گذشته از کاربرد آجر در بناى ساختمان ها و نماسازى ها ، از آجر در پوشش کف ها نیز استفاده میشده است. از پیش از اسلام شاهد کاربرد آجر براى پوشش کف بناها در داخل و خارج بطور وسیع هستیم. بعد از اسلام نیز در محل هایى چون جرجان حتى در پوشش بسیار زیاد کف خیابان هاى شهر آجر بکار رفته است. آجر فرش بناها در بیشتر دوره ها با آجرهاى چهار گوش بزرگ (نظامی) و (تخت) صورت گرفته است. در پلکان ها و حتى کف ایوان هاى مقابل حجره کاروانسرا و مسیر هاى داخل صحن برخى از مسجد ها ، آجرها را بصورت (نره) و به شیوه خفته و راسته در طرح‌هاى مختلف بکار مى برند تا مقاومت بیشترى داشته باشند. شیوه کار آجر در پله ها را (هره چینی) می گویند.
در دوران هاى اولیه تزئینات آجرکارى نماى بنا با شکل کلى آن به‌گونه‌اى در ارتباط است که نوعى وحدت واقعى میان مصالح و طرح بنا به چشم مى آید. مانند مقبره امیر اسماعیل سامانى در بخارا ، برج هاى گنبد قابوس ، پیر علمدار و نمونه‌هاى دیگر. با کسب آگاهى بیشتر در دوران هاى بعد این هنر قوت بیشترى یافت. مسجد جامع نایین و آجرکارى ستون هاى کاکویه شبستان مسجد جامع اصفهان از نمونه کار هاى ارزنده دوران آل بویه است.
مشاوره هدفمند!
در این بخش اصول آجرکاری را مورد بررسی قرار دادیم تا راحت تر بتوانید برای این امر اقدام فرمایید. توجه داشته باشید که پیش از هر اقدامی از فرد با تجربه ای در این زمینه کمک بگیرید تا بعد ها دچار مشکلاتی نشوید! ما در دیساتک متخصصانی را گرد هم آورده ایم که درباره سرمایه گذاری در شیراز و ایمنی در ساخت و ساز به شما عزیزان مشاوره رایگان ارائه خواهند داد تا با آگاهی کامل برای چنین امری اقدام کنید. هم اکنون می توانید از طریق فرم زیر با ما تماس حاصل فرمایید.
بروزرسانی : 26 دی 1401
